DEPORT(SINIR DIŞI) NEDİR? DEPORT KARARI NASIL KALDIRILIR?

1.Deport (sınır dışı) nedir?

Deport işlemini özetle, hakkında sınır dışı kararı bulunan yabancının; kendi ülkesine, Türkiye üzerinden gideceği bir ülkeye veya üçüncü bir ülkeye çıkışının yaptırılması ile beraber Türkiye’ye giriş yasağının konulması olarak tanımlanabilmektedir.

2. Deport kararı kimlere verilir?

Genel anlamda bakıldığında deport yani sınır dışı etme kararı, bir yabancının vize ihlali, kanunlara ve ahlaka aykırı davranışlarda bulunması, çalışma izni olmaksızın çalışması ve milli güvenlik ve sağlık için tehlike arz ediyor olması sonucunda deport kararı verilmektedir.

6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 54. Maddesinde deport kararı verilecek haller düzenlenmiştir. Bu madde hükümlerine göre aşağıda sayılan hallerde deport kararı verilir.

a) 5237 sayılı Kanunun 59 uncu maddesi kapsamında sınır dışı edilmesi gerektiği

değerlendirilenler

b) Terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi,

üyesi veya destekleyicisi olanlar

c) Türkiye’ye giriş, vize ve ikamet izinleri için yapılan işlemlerde gerçek dışı bilgi ve

sahte belge kullananlar

ç) Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar

d) Kamu düzeni veya kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar

e) Vize veya vize muafiyeti süresini on günden fazla aşanlar veya vizesi iptal edilenler

f) İkamet izinleri iptal edilenler

g) İkamet izni bulunup da süresinin sona ermesinden itibaren kabul edilebilir gerekçesi

olmadan ikamet izni süresini on günden fazla ihlal edenler

ğ) Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler

h) Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler ya da bu

hükümleri ihlale teşebbüs edenler (1)

ı) Hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit

edilenler

i) Uluslararası koruma başvurusu reddedilen, uluslararası korumadan hariçte tutulan,

başvurusu kabul edilemez olarak değerlendirilen, başvurusunu geri çeken, başvurusu geri çekilmiş sayılan, uluslararası koruma statüleri sona eren veya iptal edilenlerden haklarında verilen son karardan sonra bu Kanunun diğer hükümlerine göre Türkiye’de kalma hakkı bulunmayanlar

j) İkamet izni uzatma başvuruları reddedilenlerden, on gün içinde Türkiye’den çıkış yapmayanlar

k) (Ek: 3/10/2016-KHK-676/36 md. ; Aynen kabul: 1/2/2018-7070/31 md.) Uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili olduğu değerlendirilenler.

Bu gerekçelerin sınırlı olmadığı ve kararı vermeye yetikili idarenin deport kararlarında geniş bir yetkiye sahip olduğu unutulmamalıdır. Bu yetki bazen kötü kullanılmaktadır ancak yetkiye karşı da yargı yolu açıktır.

Deport kararının kaldırılmasında hangi gerekçeyle bu kararın verildiği çok önemlidir. Zira gerekçesine göre deport kararının ardında kısa süreli bir ülkeye giriş yasağı konulabileceği gibi ömür boyu ülkeye giriş de yasaklanabilir.

Bazı dosyalarda sınır dışı edilen kişi hakkında sınır dışı nedenini belirten bir tahdit kodu konabilmektedir. Tahdit kodu ülkeye giriş yasağı ile alakalı bir konudur. Deport kararından ayrı bir idari işlemdir. Eğer böyle bir durum söz konusu ise deport işleminin kaldırılması amacıyla başvuru yapılmadan önce tahdit kodunun türü ve neden konulduğunun da incelenmesi gerekmektedir. Bu tahdit kodları bilgilendirici veya sınırlandırıcı olabilmektedir. Eğer tahdit kodu sınırlandırıcı ise yapılması gereken işlemler biraz daha karışık ve zor olabilmektedir. Bu nedenlerle sürecin uzman bir avukat yardımı ile yapılması büyük önem arz etmektedir. Aksi halde deport kararı verilen yabancılar geri dönüşü olmayan hak kayıpları ile karşı karşıya kalmaktadır.

3.Deport kararının verilemeyeceği durumlar nelerdir?

6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 55. Maddesince  hakkında deport kararı verilemeyecek durumlar hüküm altına alınmıştır. Bu madde hükümlerine göre aşağıda sayılan hallerde deport kararı verilemez.

a) Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar

b) Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler

c) Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar

ç) Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları

d) Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları

Bu madde hükmünce sayılan durumlardaki yabancılardan belli bir adreste ikamet etmeleri  ve istenen süre ve usullerde bildirimde bulunmaları istenebilir.

4. Deport kararının uygulanması ile sınır dışı edilme süreci ve işlemleri nelerdir?

Hakkında deport edilme sebepleri gerçekleşen yabancı kolluk kuvvetleri tarafından yakalanmış olabilir. Resmi bir kurumun durumu farketmesi üzerine kolluk kuvvetlerine durum ihbar edilmiş olabilir. Yahut yabancı kendi isteği ile kolluk kuvvetlerine durumu bildirerek ülkeyi terk etmek istediğini bildirebilir.

Yakalanan veya kendi isteği ile kolluk kuvvetlerine başvuru yapan yabancı öncelikle hastaneye götürülerek muayene muayene işlemleri gerçekleştirilir. Daha sonra İl Göç İdaresince önceden belirlenmiş bir yere götürülür. Burda deport kararına dayanak olacak evraklar hazırlanır.

Yabancı bu aşamada da henüz karar çıkmadan avukat tutabilir, görüşebilir, sınırdışı kararı çıkmaması için avukatının İl Göç İdaresi ile görüşmesini sağlayabilir veya gerekli evrakları alarak karara itiraz etmesini sağlayabilir. Yabancı hakkında hak kaybı olmaması ve kısa sürede işlemlerin yapılabilmesi için bu süreci bir avukat aracılığı götürmek çok daha yararlı olacaktır.

Belgelerin tamamlanmasının ardından yabancı, geri gönderme merkezine gönderilir. Geri gönderme merkezine gönderilen yabancı işlemler bittiyse ve işlemin iptaline ilişkin dava açmamış ise ülkesine veya yabancının istediği başka bir ülkeye geri gönderilir.

5. İdari gözetim amacıyla geri gönderme merkezine kimler gönderilebilir?

Hakkında sınır dışı etme kararı alınanlardan;

1.    Kaçma ve kaybolma riski bulunan,

2.     Türkiye’ye giriş veya çıkış kurallarını ihlal eden,

3.    sahte ya da asılsız belge kullanan, kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın Türkiye’den çıkmaları için tanınan sürede çıkmayan,

4.    kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar hakkında valilik tarafından idari gözetim kararı alınır ya da idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilir.

İdari gözetim kararı alınan yabancılar kolluk kuvvetlerince geri gönderme merkezine getirilirler. Geri gönderme merkezinde idari gözetim amacıyla geçirilecek süre kural olarak 6 ayı geçemez. Ancak bu süre bazı hallerin varlığı halinde bir 6 ay daha uzatılabilir. İdari gözetim süresince valilik tarafından her ay gözetime devam edilip edilmemesi hususunda değerlendirme yapılmaktadır.

İdari gözetimin zorunlu görülmemesi halinde idari gözetim derhal sonlandırılır. Her ay yapılan değerlendirmenin sonucu ve gerekçeleri yabancıya veya varsa yasal temsilcisine veya avukatına tebliğ edilir.

6. İdari gözetim kararına karşı nasıl itiraz edilir?

İdari gözetim kararına karşı sulh ceza hakimliğine başvurulabilmektedir. Sulh ceza hakimliğince başvuru 5 gün içinde incelenir ve kesin olarak karar verilir. Ancak unutulmamalıdır ki bu başvuru idari gözetimi durdurmaz. Başvuru reddedilse dahi daha sonra idari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idari gözetim şartlarının ortadan kalktığı veya değiştiği iddiasıyla yeniden sulh ceza hâkimine başvurabilir.

7.Terke davet nedir? Deport kararından farklı mıdır?

Hakkında deport kararı verilmesi için gerekli şartları taşıyan yabancı eğer kendisi kolluk kuvvetlerine başvurup sınır dışı edilmesini talep eder ise deport yerine terke davet verilmesini sağlayarak geri gönderme merkezine gönderilmek zorunda kalmayabilir. Bu yabancılar için terke davet isimli hukuki prosedür söz konusu edilir ki bu çok daha iyidir. Hakkında terke davet prosedürü işletilen yabancıya Türkiye’den ayrılması için en az 15 günlük mühlet tanınır. Bu sürenin üst sınırı 30 gündür.Terke davet için yabancının mutlaka kendi kolluk birimlerine başvurmuş olması şart değildir. Normal şartlarda vize ihlali tespit edilmiş ve hakkında idarece deport kararı verilmiş kişi de terke davet edilebilir. Bu durum idarenin takdirindedir.

Bununla birlikte yabancı kolluk kuvvetlerine kendi başvurmuş ise terke davet kurumu hükümleri bu yabancı hakkında mutlaka uygulanacak diye bir kural da yoktur. Burada deport edilme şartları gerçekleşmiş olan yabancının özel durumuna, geçmişine vb. subjektif özelliklerine bakılır. Deport edilecek kişi idari gözetim kararı alınacak kişilerden ise terke davet prosedürü işletilmez.

8. Ülkeye giriş yasağı süresi dolmadan yabancı Türkiyeye giriş yapabilir mi ?

Deport kararı ile sınır dışı edilen yabancı hakkında belirli bir süre ile ülkeye giriş yasağı da verilmektedir. Bu süre 1 ay ile 5 yıl arasında değişmektedir. Bu süre dolmadan sınır dışı işlemi gerçekleştirilen yabancının Türkiyeye dönmesi mümkündür. Meşruhatlı vize alınarak sürenin dolması beklenmeden ülkeye giriş yapılabilecektir. Hakkında deport kararı uygulanmış yabancı; evlilik dolayısıyla, eğitim amacıyla, çalışma vizesi alarak veya tedavi amacıyla alınan meşruhatlı vize sayesinde giriş yasağının dolmasını beklemeden Türkiyeye giriş yapabilmektedir. Ancak unutulmamalıdır ki bu vizeleri alarak giriş yasağını kaldırmak her yabancı için mümkün olmamaktadır. Eğer yabancı fuhuş, yasadışı yollarla ülkeye giriş, şartlı giriş ihlali, adli bir suça karışmış olma, terke davet edilerek ülkeyi terk için süre verilmesine rağmen ülkeyi terk etmediyse veya terör örgütü üyeliği ve devlete karşı bir suç işlemesi nedeniyle sınır dışı edilmiş ise meşruhatlı vize ile giriş yasağını kaldırması  mümkün değildir. Bu hallerdeki yabancılar yalnızca idari dava yolu ile deport kararının kaldırılmasını talep edebilir.

9. Deport kararı nasıl kaldırılır?

Meşruhatlı vize alınması dışında deport kararına karşı izlenebilecek bir diğer yol ise karara karşı itiraz etmektedir. İtiraz dava yolu ile gerçekleştirilmektedir. Deport kararı bir idari işlemdir. İdari işlemlerin iptali için idare mahkemesine dava açılması gerekmektedir. Burada sınır dışı etme kararına itiraz niteliğindeki bu davayı açabilmek için 7 günlük hak düşürücü süre söz konusudur. Deport kararının kendisine tebliğ edilmesinden itibaren 7 gün içinde bu davayı açmalıdır.Genel olarak bu karara karşı idare mahkemesinde açılan iptal davası deport işleminin uygulanmasını durdurur. Yani mahkeme bir karar verene kadar kişi sınır dışı edilemez ve Türkiye’de kalmaya devam edebilir.

Daha önce bahsedilen tahdit kodlarının da kaldırılması aynı yolla ancak idare mahkemesine açılacak bir idari dava ile söz konusudur.Bütün anlatılan işlemlerin yürütülmesinin uzman bir avukat aracılığı ile yapılması yabancının geri dönülemez hak kaybına uğramaması için büyük önem arz etmektedir.

Büromuzda görülmekte olan bu dava türleri hakkında bize sorulan sorulara kısmen cevap olarak bilgi vermeyi amaçladığımız yazımızdan daha fazla bilgi ve danışma hizmet almak istiyorsanız bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Av.Durmuş Tolunay Ceviz